Bogatka – najpopularniejsza sikora

► O sikorach bogatkach Parus major pisaliśmy już w okresie letnim, kiedy to śledziliśmy losy rodziny bogatek poprzez internetową kamerkę umieszczoną w jednej z budek lęgowych. Przekonaliśmy się, ile trudu muszą sobie zadać rodzice, by wychować swoje potomstwo i że nie zawsze ten trud uwieńczony jest sukcesem. Udało się nam również zaobserwować zachowania tych ptaków podczas lęgów.

 

Bogatkę można zobaczyć prawie wszędzie: w lasach, ogrodach, parkach. Bogatki są największym gatunkiem z rodziny sikor i w Europie uważane za najliczniej występujące sikory. Teraz w okresie zimowym w grupach bardzo wytrwale odwiedzają nasze przydomowe karmniki i są w nich najczęściej widywanymi gośćmi. Latem natomiast, z chęcią korzystają z rozwieszonych budek lęgowych. To bardzo towarzyskie ptaki i można je z łatwością rozpoznać.

Sikory bogatki uważane są za jedne z lepszych sprzymierzeńców w walce biologicznej ze szkodnikami drzew owocowych w sadach. Głównym składnikiem pokarmowym ich pożywienia, zwłaszcza przy wychowywaniu młodych, są owady, a szczególnie gąsienice bogate w cenne białko. W jednym dniu sikora może zjeść tyle, ile sama waży, czyli do 20 gramów, a na żerowanie w okresie lęgowym poświęca od 14 do18 godzin dziennie. Strona naturawpraktyce.pl podaje, że sikorki bogatki mogą wytępić nawet 15000 owadów, larw, gąsienic na powierzchni 10 ha. Natomiast portal ptasieogrody.pl zaskakuje nas informacją, że w ciągu jednego dnia odwiedzający młode rodzice przynoszą im pokarm 300-650 razy, a w ciągu jednego sezonu młode pochodzące z jednego tylko gniazda wraz z rodzicami zjadają do 75 kg szkodników – larw i jajeczek. Reasumując te wszystkie dane, powinniśmy podziwiać tego żyjącego obok nas niepozornego małego ptaszka.

Wygląd

Różnica między samcem a samicą sikory bogatki. Rysunek na podstawie fotografii Krzysztofa Matysiaka.

Czarna głowa z białymi policzkami. Spód brzucha jest jaskrawożółty. Wierzch ciała zielonooliwkowy. Skrzydła niebieskoszare z białą pręgą, szary ogon. Ptak ten na brzuszku ma czarną pręgę, która zaczyna się od podbródka pod dziobem; u samca pręga jest gruba i ciągnie się aż pod ogon, a u samiczki cienka i kończy się na klatce piersiowej. Samica jest bardzo podobna do samca, choć upierzenie jest lekko mniej jaskrawe.
Rozpiętość skrzydeł określa się na 22-25 cm. Długość ciała 13-15 cm, natomiast waga 14-22 g.

Ciekawostki

Sikorka bogatka znosi największą liczbę jaj wśród wróblowatych. W jednym lęgu może nawet znieść 18 jaj.

Bogatka miała swoje 15 minut sławy w muzyce Antona Brucknera. Pierwsza część IV Symfonii tego austriackiego kompozytora składa się z serii połączeń treli bogatki.

To ptak używany często do badań naukowych. Pomiędzy 2002 a 2003 rokiem naukowcy badali, jak ptaki z Czernobyla umieją ocenić natężenie promieniowania. Jednym z dwóch wybranych gatunków była właśnie sikora bogatka. Badania miały na celu ocenić, czy ptaki będą w stanie odróżnić od siebie lokalizacje gniazd z wysokim i niskim natężeniem promieniowania. Oba badane gatunki wybierały gniazda z mniejszym natężeniem promieniowania w tle. Następne badanie opisane w NewScientist, do którego posłużyły samce sikory bogatki, dotyczyło wpływu intensywnego ubarwienia samców na jakość produkowanego nasienia.

W 1996 r. w węgierskiej jaskini w Górach Bukowych po raz pierwszy zaobserwowano przypadek zjadania przez sikory bogatki nietoperzy z rodzaju Pipistrellus. Bliższe badania w następnych latach tego zjawiska wykazały, że ptaki wyjadały budzącym się ze snu zimowego ssakom mózg, mięśnie i tłuszcz. Według obserwacji udało się ustalić, że sikory korzystały z tego typu pożywienia, gdy brakowało im ich stałego pokarmu.

Hybrydyzacja

Według literatury sikora bogatka hybrydyzuje się niezwykle rzadko z innymi sikorami.

Bogatka leucystyczna

Tegorocznej zimy, 3 grudnia 2010, w okolicach Przemyśla na posesji jednego z naszych stałych czytelników, pana Krzysztofa Węglarza, zauważona została żerująca stale para sikor bogatek. Jeden z ptaków okazał się inny kolorystycznie. Schwytany i sfotografowany w celach dokumentacyjnych telefonem komórkowym.

 

Według ornitologa Antoniego Marczewskiego u sfotografowanej bogatki występuje leucyzm – niedobór ciemnego pigmentu w piórach – u tego akurat osobnika niecałkowity jego brak, jak to jest u albinosów.
Takich osobników wśród dzikiego ptactwa nie brakuje. Podobną sikorkę sfotografowała pani Katarzyna Z. 16 grudnia 2010 w okolicach Łodzi przy swoim karmniku na parapecie okna.