► O bajkach Ezopa, greckiego twórcy, żyjącego w VI wieku p.n.e. słyszał na pewno każdy z nas. Utwory te były przedstawiane prozą – można więc uznać Ezopa za pioniera, jako że do tego czasu jedynym rodzajem twórczości słownej była poezja. Bohaterami bajek Ezopa są zwykle zwierzęta, w tym także ptaki, którym przypisano cechy ludzkie. W pierwotnym założeniu opowieści te były tworzone nie tylko dla dzieci lecz dla dorosłych, przedstawiane najczęściej w formie historyjek moralizujących lub satyrycznych, których ideologią jest często potępienie zła jak np: przemoc, oszustwo, zdrada, próżność, kłamstwo i chciwość. Niżej dwie z popularniejszych bajek Ezopa (pierwsza zapewne bardziej znana), z których druga stała się inspiracją dla naukowców, by przeprowadzić ciekawy eksperyment…
„Lis i bocian”
„Lis chcąc spłatać figla bocianowi podał mu zupę na płytkim talerzu. Zachwalał ją raz po raz zanurzając pysk w aromatycznym płynie:
– Co o niej powiesz drogi bocianie ?
– Nic. Talerz jest zbyt płaski i nie mogę zanurzyć w zupie dzioba. Nie zjadłem ani kropelki.
Już podczas tego przyjęcia bocian zastanawiał się nad tym, jak tu zrewanżować się lisowi.
Pomyślał i zaprosił do siebie lisa na obiad.
Podał też zupę ale w swoim ulubionym wysokim, wąskim szklanym dzbanku, który miał szerokie dno a wąski otwór u góry.
Bocian jadł smaczną zupę ze swojego dzbanka a lis bezskutecznie usiłował włożyć głowę do wąskiego otworu .
– Smakuje ci, drogi lisie ? – zapytał bocian.
– Nie mogę jej dosięgnąć aby skosztować!
– Och, wielka szkoda – odpowiedział bocian.
MORAŁ: NIE CZYŃ DRUGIEMU, CO TOBIE NIEMIŁE.”
(wersja w języku polskim dostępna np pod linkami: https://domekwnuka.bloog.p…ml?ticaid=6b7e1 i https://bajkiezopa.blox.pl/strony/lisibocian.html)
Więcej informacji (w tym także wizerunki-ilustracje do wspomnianego utworu):
https://pl.wikipedia.org/w…cian_w_kulturze
https://www.google.gr/imag…iw=1362&bih=595
„ Wrona i dzban” (1.) i badania naukowców (2.)
1. „Wrona latała bezradnie, szukając czegoś do picia. Wiedziała dobrze, że jeśli nie znajdzie wody, zginie z pragnienia .
Usiadła na rozgrzanym kamieniu. „To coś” stało nieopodal na suchym żwirze. Kiedy wrona zobaczyła stary dzbanek na wodę, podeszła do niego zrezygnowana. Zerknęła do środka i co się okazało? Na dnie była woda!
Wrona próbowała wsadzić głowę do dzbanka. Niestety, jej szyja była zbyt krótka, aby dosięgnąć płynu. Wiedziała, że jeśli przechyli dzban, woda wyleje się i wsiąknie w wysuszony grunt.
Nagle przyszła jej do głowy pewna myśl. Pozbierała kamyki leżące obok i zaczęła jeden po drugim wrzucać do środka. W miarę jak przybywało kamieni, poziom wody podnosił się, aż wreszcie wrona mogła jej dosięgnąć.
MORAŁ: DOBRY POMYSŁ DA SIĘ ZREALIZOWAĆ.”
źródło w jęz. polskim: https://bajkiezopa.blox.pl/strony/wronaidzban.html
2. Czy Ezop znał się na ptakach i czy uważnie obserwował ptaki już ok. 2,5 tysiąca lat temu? Nad tym pytaniem zastanawiali się naukowcy, tym bardziej, że mądrość i spryt krukowatych są powszechnie znane.
Doświadczenie z czterema krukowatymi (gawrony i wrony siwe) pokazało, że Ezop nie mógł konkretnej bajki stworzyć przez przypadek. Przed ptakami postawiono plastikowe naczynie wysokości 15 cm, napełnione do połowy wodą a w nim umieszczono robaka, którego ptaki nie mogły dosięgnąć. Obok ułożono kilka kamieni. Po chwili ptaki zaczęły wrzucać kamienie do naczynia, podnosząc w ten sposób poziom wody, by dosięgnąć robaka. Doświadczenie powtarzano, reakcja była ta sama. Co ciekawe, za każdym razem krukowate wrzucały do naczynia tylko tyle kamieni, ile wystarczyło, by podnieść poziom wody, aby złapać robaka – nie robiły tego wcześniej, ale dopiero wówczas, gdy woda w naczyniu była na tyle wyżej by mogły swobodnie złapać go dziobem. Warto dodać, że ptaki wybierały tylko większe kamienie, nie zwracając uwagi na mniejsze i w ten sposób szybciej udawało im się podnieść poziom wody w naczyniu.
Opisane doświadczenie przeprowadził zoolog David Bird z Uniwersytetu Cambridge w Wielkiej Brytanii, współpracował z nim biolog Nathan John Emery z Uniwersytetu Queen Mary w Londynie. Eksperyment został opublikowany w „Current Biology”.
źródło – na podstawie tekstu Elizabeth Papanikolaou na stronie: https://www.trikalanews.gr/article/3109/
tłumaczenie z języka greckiego: Eva Stets
Skrót prototypu w języku angielskim, w opracowaniu wspomnianych naukowców jest na stronie Current Biology (sierpień 2009):
https://www.cell.com/curre…%2809%2901455-9
Eksperyment z jednym gawronem można także zobaczyć na filmiku:
https://www.youtube.com/watch?v=rTuOlC-wBKs
Opracowanie: Eva Stets
