Ptasi zielnik cz.I- zioła i chwasty

► Lasy i pola oferują nam wiele możliwości, które możemy wykorzystać by urozmaić dietę naszych podopiecznych o bardzo cenne składniki odżywcze, tym bardziej z ziół korzystają ptaki żyjące w naturalnym środowisku, spożywając je i ich różne części zarówno liście, kwiaty jak i nasiona. Również, jak donoszą naukowcy wykorzystują je do dezynfekcji gniazd, zioła te też zapewniają lepszy rozwój układu odpornościowego piskląt, przy czym skrupulatnie gustują w niektórych z nich wybierając spośród szerokiej gamy dostępnych roślin na polach i pastwiskach – kierując się smakiem i narządem wzroku.

Na dodatek to bardzo tania dla nas alternatywa, którą powiążemy z miłym spacerem po łąkach w poszukiwaniu cennych ziół. Wiele z nich możemy zakupić w formie suszonej w aptekach i sklepach zielarskich, jednak niektóre cenne składniki i mikroelementy podczas suszenia ulegają zniszczeniu. Te suszone moje ptaki mają oferowane w miseczce przez cały rok, ale nic tak nie przyciąga uwagi ptaka i nie zadowoli jak świeża roślina, którą może skubać i wydłubywać z niej kwiatki, listki czy dojrzałe nasionka.

Niektóre z tych roślin można podawać ptakom przez cały rok, zwłaszcza od wiosny do jesieni. Ważne jest by były zbierane daleko od dróg i innych zanieczyszczeń środowiskowych takich jak pola w okolicach zakładów przemysłowych, wysypisk śmieci, stawów osadowych, oczyszczalni itp.

Poniżej przedstawiamy kilkanaście ziół i polnych roślin zaliczanych do chwastów, które można zbierać i wykorzystywać do karmienia ptaków. Większość z nich to rośliny bardzo pospolite i bardzo dobrze znane w ziołolecznictwie. Znajdziemy je praktycznie na każdej łące, pastwisku i na skrajach lasów. Można je zbierać dla ptaków przez cały okres wegetacji, tuż przed kwitnieniem, jak i w trakcie, a niektóre i po kwitnieniu, kiedy to pojawiają się nasionka, które ptaki chętnie wyskubią z koszyczków nasiennych.

Zioła jednak największe stężenie smaku i zapachu i składników odżywczych i tych leczniczych mają przed kwitnieniem, choć są i takie, które specjalnie zbiera się w trakcie kwitnienia czyli ich kwiaty (na przykład rumianek, chaber, stokrotka, margaretka) jak też i takie, których cenne właściwości lecznicze ma właśnie korzeń czy nasionko.

Są bardzo bogate w witaminy nie tylko liście, ale często i kwiaty i nasiona.
Przy zbiorze takich roślin należy jednak zwrócić szczególną uwagę, czy roślina nie jest zaatakowana przez grzyby, i inne pasożyty roślin, czy ma ładne zdrowe listki bez porażeń niewiadomego pochodzenia. Najczęściej grzyb jest trującą substancją i może spowodować śmierć ptaka. Należy również bacznie zwrócić uwagę , by nie pomylić roślin i nie zebrać podobnych, które mogły by się okazać trującymi roślinami, a wiele z nich ma podobnie jak grzyby wiele podobnych sobie odpowiedników o właściwościach szkodliwych, a nawet trujących.

Każdy gatunek ptaka ma swoje ulubione rośliny, więc nie każdy ptak będzie gustował we wszystkich, które mu podamy. Warto jednak je poznać i podać choć raz, by dowiedzieć się jakie gusta ma nasz fruwający ulubieniec. Należy jednak pamiętać wzbogacając ptasie meni o świeże zioła, że posiadają one substancje czynne w tym olejki eteryczne, gorycze i inne (które mogą działać drażniąco) i należy je podawać z umiarem, a czasami tylko w bardzo małych ilościach skrupulatnie dobierając do bukietu dla ptaków niektóre z nich. Tutaj chciałam też wspomnieć, że wiele ziół, którymi żywią się zwierzęta, człowiek wykorzystuje w profilaktyce i leczeniu wielu chorób.

Gwiazdnica pospolita Stellaria media

W naturze makolągwa i dzwońce, wróble i wiele innych ptaków jest zainteresowanych nasionkami tej rośliny.
Natomiast ptaki w hodowli różnych gatunków bardzo chętnie zjadają tą roślinę zarówno liście, kwiaty jak i nasiona, która jest bardzo zdrowym uzupełnieniem ptasiej diety. Roślinę można nawet zbierać w zimie tak długo półki nie zamarznie. Przez hodowców uważana za najlepszą zieloną roślinę używaną do skarmiania ptaków, można ją umieścić nawet w doniczkach.

Roślina kwitnie od maja do października, zachwaszcza łąki i pola na terenie całego kraju.
Roślina jest bardzo rozgałęziona, liście są soczyste, jajowate. Kwiaty rozwijają się z małych kapsułek, takich jak owoce, które zawierają wiele drobnych nasion, przypominają małe białe gwiazdy znajdujące się pojedynczo w rozgałęzieniach górnych liści.

Roślina zawiera saponiny, krzemionkę, minerały, witaminy (A, B, C), minerały , oraz bardzo małe ilości flawonoidów (rutyna), kwasy tłuszczowe.

W ziołolecznictwie roślina używana jest w stanie świeżym jaki suszonym. Ma właściwości uśmierzające ból, łagodzące, wykrztuśne, ściągające. Świeże liście były wykorzystywane jako okłady na stany zapalne i owrzodzenia. Wywar wykonany z świeżych roślin używany był na zaparcia z suszonych ziół leczono kaszel i chrypkę, działa jako tonik do wątroby.
Saponiny przynoszą ulgę w swędzeniu w problemach skórnych, mają właściwości chłodzące, uspokajające.

Mniszek lekarski Taraxacum officinale

Ptaki chętnie zjadają liście, kwiaty i nasiona. Nasionami mniszka lekarskiego żywią się nasze rodzime szczygły, dzwońce. Dla ptaków najlepiej podawać liście młode, gdyż te zbierane zawierają najwięcej cennych składników. Młode kwiaty mają smak miodu i mogą być wykorzystywane przez ptaki przy wychowie młodych.

Ze względu na właściwości moczopędne mniszka lekarskiego i erytrytol (substancja słodząca występująca naturalnie w niektórych owocach, grzybach, w soku mlecznym wielu roślin – mająca mniejsze działanie przeczyszczające) nie zaleca się podawać więc częściej liści ptakom niż raz- dwa na tydzień. Liście mniszka pomagają podczas pierzenia.

Roślina kwitnie na żółto od kwietnia do maja, zachwaszcza łąki i trawy na terenie całego kraju.

Liście mniszka lekarskiego zawierają wysoki poziom magnezu, glikozydy, karotenoidy, flawonoidy, terpenoidy, sole potasowe, magnezu, krzemu; cholinę, żelazo. Młode liście zawierają witaminy A,B,C.D.

W ziołolecznictwie jest to bardzo cenne roślina lecznicza, ma działanie wzmacniające, oczyszczające organizm z toksyn i moczopędne, poprawia trawienie, natomiast korzeń mniszka lekarskiego ma działanie oczyszczające na wątrobę, jak również na pobudzenie produkcji żółci i wsparcie przy zatruciach. Kwiat ma właściwości przeciw utleniające.

 

 

Krwiściąg lekarski Sanguisorba officinalis

Nasionami żywią się dzikie ptaki, a w hodowli nasiona nadają się dla uzupełnienie diety kanarkom i egzotycznym ptakom. Nasiona można zamrażać.
Roślina ta występuje na wilgotnych łąkach i pastwiskach całego kraju, lubi miejsca nasłonecznione, jest rośliną z której pszczoły zbierają miód.

Roślina kwitnie od czerwca do września, rośnie najchętniej na glebach wilgotnych, w miejscach nasłonecznionych na terenie całego kraju.

Krwiściąg lekarski zawiera saponiny trójteprenowe, triterpeny, garbniki, fenolokwasy, flawonoidy, witaminę C, witaminę K, fitosterole, fitoncydy.
Ziele z kwiatami zawiera mniej garbników, jednakże dodatkowo posiada glikozydy cyjanidyny.

W ziołolecznictwie napar z liści i kwiatów pomaga przy dolegliwościach trawiennych, także chorobie wrzodowej, biegunce, skazy naczyniowe, wszelkie zewnętrzne stany zapalne i choroby skóry. Natomiast korzeń wspomaga leczenie oparzeń, w tym także wewnętrznych, i wszelkiego rodzaju krwawień. Stosowany jest także przy zwalczaniu gronkowca złocistego.

Babka lancetowata Plantago lanceolata

Ze względu na bogactwa które kryją w sobie liście wzbogacenie diety ptaka o tą zieloną roślinę wpływa bardzo korzystnie. W hodowli ptaków liście jak i nasiona wykorzystuje się do skarmiania kanarków.

Znana roślina na terenie całego kraju.

Liście tej rośliny są bogate w witaminy i składniki mineralne takie jak: cynk, wapń, żelazo, potas i witamina C.
W ziołolecznictwie ma działanie antybiotyczne ,dezynfekujące na skórę i przeciwzapalne na górne drogi oddechowe i przewód pokarmowy, natomiast okłady łagodzą ukąszenia i zranienia. Wzmacnia organizm. Babka lancetowata jest używana także w kosmetyce i w weterynarii Liście stosowana na sałatki.

Babka zwyczajna Plantago maior

Wszystkie części rośliny są bezpieczne i mogą być podawane w większych ilościach dla ptaków. Pół dojrzałe i dojrzałe ziarna jedzą w naturalnym środowisku trznadel, dzwońce, można je podawać kanarkom, przepiórką, oraz ptakom egzotycznym.

Roślina rośnie na terenie całego kraju i jest popularnym chwastem występujących na różnego typu łąkach .

Zawierają one śluz i garbniki, flawonoidy i krzemionki, kwasy organiczne, saponiny, witaminy C i K, sole mineralne (przede wszystkim potasu)

W ziołolecznictwie ma właściwości przeciwbakteryjne. Zioło to jest również uważane jako antidotum przeciwko truciznom, gdyż oczyszcza organizm z toksyn. Hamuje wydzielanie śluzu (zwłaszcza w układzie oddechowym), więc działa wykrztuśnie, działa antyseptycznie, moczopędnie. Zewnętrznie pomaga w regeneracji zniszczonych tkanek.

Pokrzywa zwyczajna Urtica dioica

Dojrzałe nasiona pokrzywy jedzą zięby.
Pokrzywę należy stosować jeśli to jest możliwe przez cały rok w karmieniu ptaków. Jest wykorzystywana jako dodatek do pasz w drobiarstwie. Najlepsze są suszone, sproszkowane liście pokrzywy zmieszanego z mieszankami, które podajemy ptakom np mieszanka jajeczna. Do tego celu zbiera się od maja do października młode rośliny . Jest akceptowana przez wszystkie ptaki. Świeżą pokrzywę przed podaniem trzeba stłuc lub zwałkować ze względu na parzące włoski i sparzyć najlepiej przez 7 minut.

Jest to pospolity chwast występujący na terenie całego kraju na przydrożach, zaroślach, nad rzekami i żyznych i bogatych w azot gruntach.

W jej składzie znajdujemy witaminy (A, B. C. K), barwniki roślinne (beta-karoten, chlorofil, ksantofil) flawonoidy, garbniki, karotenoidy. ksantofil, chlorofil A i B, związki aminowe ( histaminę, acetylocholinę, serotoninę), fitoslero-le, proloporfiryny, kwasy organiczne, związki zwiększające odporność na infekcję, sole mineralne zwłaszcza dużo wapnia, żelaza i rozpuszczalną krzemionkę.

W ziołolecznictwie ziele pokrzywy pobudza aktywność nerek, ma działanie krwiotwórcze (czerwonych krwinek) , zmniejsza biegunkę, reguluje żołądek, trzustkę i jelita. Ma pozytywny wpływ na ogólną przemianę materii, i wiele właściwości leczniczych dla człowieka i dla zwierząt. Wzmacnia organizm, stymuluje i regeneruje.

Krwawnik pospolity Achillea millefolium

 

Podawana różnego gatunku ptactwu domowemu, kanarkom, papugom i innym ptakom hodowlanym. Można wykorzystywać przeciwko biegunce i problemom w zaburzeniach żołądkowo-jelitowych.

Roślina zachwaszcza pastwiska, łąki i nieużytki na terenie całego kraju.

Ziele zawiera naturalną formą witaminy K oraz 1,5 % olejku eterycznego, seskwiterpeny, flawonoidy, achilleinę, betainę, garbniki, związki mineralne.

W ziołolecznictwie ma działanie przeciwzapalne, przeciwkrwotoczne, bakteriostatyczne, pobudza czynności wydzielnicze przewodu pokarmowego, wzmaga wydzielanie soków trawiennych i żółci.

Wiązówka błotna Filipendula almaria

Nasiona są bardzo dobre zwłaszcza dla młodych ptaków. Są one ulubionym pokarmem gila i wielu innych grup ptaków. Nasiona można podawać, pół dojrzałe i dojrzałe mogą być konserwowane przez zamrażanie. Bulwy i korzeń jest lekko toksyczny. Roślina w Polsce jest pospolita, miejscami występuje bardzo licznie nad brzegami stawów i rzek, oraz na wszelkich obszarach wilgotnych i bagiennych. W ziołolecznictwie roślina ma silne właściwości przeciwzapalne i antybakteryjne.

Wiesiołek dwuletni Oenothera biennis

Nasionka pół dojrzałe i dojrzałe jedzą nasze rodzime ptaki takie jak zięby, zimą żywią się nasionkami makolągwy i szczygły. Dla ptaków w hodowli można powiesić całe rośliny będą one same sobie wydłubywać nasiona. Szczególnie polubią nasiona kanarki i drobne ptaki egzotyczne. Większe ilości ziaren wiesiołka w diecie może spowodować obtłuszczenie ptaków.

Rośnie na piaszczystych i kamienistych glebach i suchych łąkach i nasypach. Rośnie nawet do wysokości 1,5 metra. Nasiona dojrzewają w sierpniu.

Jest rośliną leczniczą, a jej nasiona wykorzystywane w farmakologi jak i kosmetyce w leczeniu różnych chorób.

Nasiona wiesiołka zawierają olej – około 25%, który jest bogaty nienasycone kwasy tłuszczowe (w tym 65-80 % kwasu linolowego, 8-14 %kwasu gamma-linolenowego i ok. 3,5 % kwasu olejowego), białka (około 15%), zawierają około 43% włóknika, oraz skrobię, fitosterole, enzymy, witaminę E i sole mineralne (głównie związki wapnia).

 

Rdest ptasi Polygonum aviculare

To ulubiona roślina ptaków jak wskazuje sama nazwa. Jej nasionkami żywią się min. makolągwy i dzwońce, i jest żywnością uwielbianą przez wiele gatunków dzikich ptaków. W hodowli powszechnie stosowane zielone części rośliny do skarmiania różnego gatunku ptaków.

Roślina jest popularnym chwastem występującym we wszystkich rodzajach upraw.
Kwitnie od czerwca do października.

Zawiera dość dużo rozpuszczalnej krzemionki, flawonoidy, olejek eteryczny, kwasy organiczne, garbniki, sole mineralne i witaminę C.

W ziołolecznictwie jest zalecane jako lek moczopędny w różnych schorzeniach dróg moczowych dzięki obecności flawonoidów i krzemionki.

 

Wyka ptasia Vicia cracca

Liście rośliny i kwiaty podawane ptakom w hodowli min. kanakom, natomiast nasiona dodawane do mieszanek ziarna dla gołębi.

Na łąkach jest cenną rośliną pastewną. Według niektórych źródeł nadaje się do spasania bydła tylko przed wytworzeniem strąków, nasiona są bowiem szkodliwe zawierają wicjaninę toksyczną dla zwierząt szczególnie koni.

Występuje na polach, pastwiskach, w zaroślach i na przypłociach, nieużytkach. Kwitnie od czerwca do sierpnia.

 

Jastrun właściwy Leucanthemum vulgare

Kwiatki inaczej nazywane margerytkami polnymi, ptaki np zięby bardzo chętnie zjadają kwiatki tej rośliny. W hodowli chętnie zjadane przez papugi i inne ptaki egzotyczne.

Roślina kwitnie od czerwca do sierpnia, rośnie najczęściej na suchych łąkach, brzegach lasów, zaroślach i miedzach.

 

 

 

 

 

Tasznik pospolity Capsella bursa pastoris

Nasiona tej rośliny to przysmak kulczyka, zięby i gila, dzwońca. W hodowli nasiona podawane przepiórce, zeberkom i kanarkom, oraz innym ptakom egzotycznym.
Mogą być zbierane od maja do października.

Roślina zaliczana do pospolitych chwastów, które rosną na polach, miedzach, przydrożach i w ogrodach.

Ziele zawiera liczne flawonoidy, cholinę, garbniki, sole mineralne (azotan potasowy),
witaminę C i witaminę K.

W ziołolecznictwie roślina wykazuje działanie przeciwkrwotoczne, słabo moczopędne i obniżające ciśnienie krwi. W medycynie chińskiej i tybetańskiej surowiec tego ziela stosuje się przeciw biegunkom i chorobom ocznym.

Chaber łąkowy Centaurea jacea

Pół dojrzałe i dojrzałe nasiona są zjadane przez ptaki rodzime jak czyżyk, kulczyk, ziębę, gila, a w hodowli można podawać ptakom egzotycznym.

Występuje bardzo pospolicie na terenie całej Polski, kwitnie od czerwca do października i jest rośliną nektarodajną.

 

 

 

 

 

Stokrotka pospolita Bellis perennis

Do konsumpcji dla ptaków zbieramy oczywiście tylko główki kwiatów, które jak podają hodowcy mają lekką nutę smaku mięty lub koniczyny, chętnie jedzą je papugi.

Roślina rośnie na łąkach, pastwiskach, przydrożach na terenie całego kraju.

Kwiat zawiera substancje gorzkie, garbniki, kwasy organiczne, śluz, saponiny, olejki eteryczne, oraz znaczne ilości soli mineralnych.

W ziołolecznictwie używany był kwiat stokrotki, który stosowano przy krwawieniach z płuc i pęcherza moczowego, jako środek przeciwgorączkowy i ogólnie wzmacniający. Zewnętrznie stosowany jest w postaci okładów jako środek przeciwzapalny, przy źle gojących się ranach, krwawych wybroczynach, owrzodzeniu i wykwitach skórnych.

Nagietek lekarski Calendula officinalis

Do konsumpcji dla ptaków zbieramy tylko płatki, w formie świeżej i suszonej podawane przez hodowców chętnie zjadają je papugi.

Jest rośliną uprawiana w ogródkach, ale też występuje w formie dzikiej. Kwitnie od czerwca do września.

Kwiat nagietka ma w ziołolecznictwie właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, i przeciwgrzybiczne. Badana na szczurach wykazały że działa przeciwobrzękowo, doświadczenia na królikach potwierdziły jego właściwości gojące.

 

 

 

Rumianek pospolity Matricaria recutita

W hodowlach popularnie używana roślina w stanie suszonym również w przygotowaniu naparów. Specjaliści podają iż świeże kwiatki tej rośliny przyniesione z łąki mają lekką nutę smaku jabłka. Można podać ptakom do skubania, chętnie jedzą je papugi.

Roślina w Polsce bardzo pospolita jako chwast. Rośnie najczęściej w stanie dzikim i nie jest na glebach piaszczystych i gliniastych, występuje na słonecznych łąkach, poboczach lasów, nieużytkach i pastwiskach.

Koszyczki rumianku zawieraja olejek eteryczny (chamazulen, bisabolol, farnezen, mircen, kadinen), spiroeter, flawonoidy, kumaryny, związki śluzowe.

W ziołolecznictwie działa przeciwzapalnie i antyseptycznie. Jest stosowany doustnie jako środek przeciwzapalny i przeciwskurczowy układu pokarmowego, ma też działanie przeciwalergiczne. Użyty zewnętrznie przeciwdziała stanom zapalnym skóry.

Szczaw zwyczajny Rumex

Używane w środowisku naturalnym przez makolągwę, która min. i nasiona tej rośliny używa do wychowu młodych. W hodowli niektórzy hodowcy podają, że zaakceptowały jej nasiona w niewielkich ilościach kanarki i papugi.

Roślina zachwaszcza pola, łąki i przydroża. Kwitnie od maja do czerwca.

Uwaga: Liście zawierają szkodliwy dla zdrowia szczawian potasu, który wiąże się z wapniem, tworząc nierozpuszczalny związek nieprzyswajalny przez organizm.

 

Podbiał pospolity Tussilago farfara

Kwiaty i nasiona tej rośliny podawane przez hodowców kanarków i papug.

Roślina zachwaszcza drogi, pola, lasy i miejsca wilgotne w całym kraju. Kwiaty podbiału pojawiają się na długo przed liśćmi, czasami już w marcu. Kwitnie od marca do maja.

Kwiaty podbiału zawierają olejek eteryczny, śluzy, flawonoidy, karatenoidy, fitosterole, gorycze, garbniki, sole mineralne (zwłaszcza azotan potasu), kwas jabłkowy, winowy i galasowy.

Uwaga: Liście i kwiaty zawierają śladowe ilości alkaloidów pirolizydynowych – których (wg źródła z którego korzystam*) do tej pory nie określono stopnia szkodliwości dla ludzi. Dlatego jeśli podajemy tę roślinę ptakom powinniśmy to stosować ostrożnie i z umiarem w niewielkich ilościach, natomiast nie podawać ptakom karmiącym pisklęta dlatego ze nie wiemy jaki wpływ może mieć alkaloid pirolizydynowy na pisklęta.

W ziołolecznictwie kwiat podbiału stosuje się w wielu dolegliwościach płucnych, jak bronchit, astma i uporczywy drażniący kaszel.

Łopian Arctium lappa

Nasionami tej rośliny w naturze żywią się szczygieł, makolągwa. W hodowli nasiona nadają się do uzupełnienie diety kanarkom. Aby podać je kanarkom w hodowli należy zebrać główki rośliny pod koniec lata -wczesną jesienią i zgnieść/roztłuc/wykruszyć, oczyścić, a nasionka namoczyć, gdyż są bardzo twarde.

Roślina ta jest popularnym chwastem występującym u nas w kraju.

W ziołolecznictwie liście , korzeń, nasiona i owoc mają właściwości lecznicze. Badania naukowe wykazują ze łopian posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, moczopędne, a nawet antynowotworowe.

 

Oset Carduus

W naturze nasiona ostu szczególnie lubiane przez szczygła, którego łacińska nazwa wywodzi się od łacińskiego słowa carduus (oset), nie pogardzą nim także gile. W hodowli ptaków stosowane nasiona szczególnie do urozmaicania diety kanarkom.

Inne w serwisie

Ptasi zielnik cz. II – trawy

Wszystko, z czego korzystasz używasz na własną odpowiedzialność.

• Do przygotowania tego artykułu skorzystałam z własnej kolekcji poradników i gazetek na temat ziół i ich właściwości leczniczych min „PRAKTYCZNY PORADNIK” wydawanych przez Gazetę Wyborczą z serii „ZIOŁA DLA ZDROWIA I URODY” (*)
• Fotografie pochodzą z własnej kolekcji wykonane na potrzeby artykułu.

 

Autor: A. Janik